Android Tarihçesi yazımızın 8. bölümünden herkese merhaba!
Son yazımızın üzerinden yine biraz zaman geçti ve sanırım yeni bir yazı yayınlamanın vakti geldi.
Bu yazımızda, Android işletim sisteminin ilk çıktığı dönemlerde, özellikle Android 1.6 ile birlikte ekran okuyucuların kullanılabilmesinin önünün açılmasından sonra yavaş yavaş piyasaya çıkan ekran okuyucuların ilki olan “Spiel” Ekran okuyucusundan söz edeceğiz. Spiel ekran okuyucuyu o dönemde bir süre denemiş olmama karşın, şu anda uygulama ile ilgili çok az şey hatırlıyorum. Spiel ile ilgili internette bir zamanlar yeterli bilgi bulmak mümkündü. Ancak sanıyorum birçok internet sitesi güncel olmayan bilgileri kaldırmış, o nedenle ihtiyaca cevap verecek oranda yeterli veri bulmak oldukça zor hale gelmiş. Yine de eldeki kısıtlı veriler ışığında “Spiel” ekran okuyucu ile ilgili kısa bir değerlendirme ve tanıtım yazısı yazmaya çalıştım.
Bilindiği üzere, 2009 yılı Android platformu açısından görme engelli kullanıcılar için bir dönüm noktası oluşturmaktadır. Bunun nedeni, Android 1.6 Donut ile birlikte ekran okuyucu ve metin konuşma çıktısı (TTS) desteğinin Android’e entegre edilmesi ve bireysel veya kurumsal geliştiricilerin ekran okuyucu ya da TTS uygulamaları geliştirmelerinin teşvik edilmesiydi. Android’in o dönemdeki erişilebilirlik işlevleri oldukça kısıtlı, hatta günümüz kriterlerine göre değerlendirildiğinde kullanımı neredeyse imkansızdı denebilir. Zira günümüz kullanıcısı yeni gelişen özelliklere aşina olduğu için o günkü işlevleri çok acemice veya ilkelce bulabilir. Nitekim o dönemde de görme engelli kullanıcılar Android’i tercih etmekte büyük tereddütler yaşamışlardı, zira Android erişilebilirliğinin karşısında kısmen oturmuş ve stabil özellikleri ile iOS ve Voice Over durmaktaydı. Dokunmatik ekranın birçok noktasına erişime izin veren Voice Over karşısında, Android’in yeni emekleyen erişilebilirlik işlevlerini kimse tercih etmek istemiyordu. Tabii iPhone sahibi olmanın dayanılmaz hafifliği ve kattığı havanın da etkisinden bahsedilebilir. Apple, bu işi tabiri caizse profesyonel bir düzeye yakın derecede yapıyordu. Android’in karşılaştığı zorluklar ve bunların kullanıcıya birebir yansıması durumu iOS cihazlarda neredeyse hiç yoktu, varsa da bunlar son kullanıcıya hemen hemen hiç yansıtılmıyordu. Zira Voice Over ile kullanılabilen ilk Apple cihazda bile son derece erişilebilir ve kararlı bir sistem mevcuttu, bizzat denemiş birisi olarak iPhone 3GS modelindeki erişilebilirlik özelliklerine Android cephesinde ancak 5-6 yıl sonra ulaşılabildiğini söyleyebilirim. Android işletim sistemindeki kararlı erişilebilirlik işlevleri ancak Android 4.2 Kitkat sürümü ile rahatlıkla kullanılabilir hale gelmiştir. Bazı arkadaşlarımız bu kadar Apple güzellemesine kızacaklardır. Maalesef her konuda olduğu gibi bu konuda da aramızda fanatikler var. Ancak fanatizm adına gerçekleri yok saymak akıllıca bir davranış değildir. Fanatikler ister kabul etsin, ister etmesinler, gerçekler böyle…
İşte tam olarak da yukarıda tasvir ettiğim bir dönemde, Nolan Derilek adlı Amerikalı görme engelli bir geliştirici, bir ekran okuyucu geliştirmeye karar vermişti. Çünkü Apple iOS için kendi ekran okuyucusunu dayatmış, diğer kullanıcıların ekran okuyucu veya erişilebilirlik aracı geliştirmesine müsaade etmemekteydi. Nolan Derilek gibi yetenekli kişiler de kabiliyetlerini Android üzerinde sınamaya karar vermişlerdi.
Nolan Derilek, 2009 yılında Spiel ekran okuyucusunu geliştirmeye başladı. 2010 Kasım ayında uygulamayı o zamanki adıyla Android Market, şimdiki Play Store üzerinde yayınladı.
Spiel, oldukç abaşarılı bir ekran okuyucu olmasına rağmen Android APİ’sindeki kısıtlamalar nedeniyle istenen düzeyde kullanım rahatlığı sağlayamadı. Maalesef ekran okuyucularla dokunmatik ekranı kullanmak o dönemde pek mümkün değildi. Haliyle Spiel yalnızca klavyeli telefonlarla rahat kullanılabiliyordu.
Geliştiricinin kendi tanımıyla, Spiel, çoğu arayüz kontrolü ve eylemi için sesli geri bildirim sağlayan esnek, script oluşturulabilir bir ekran okuyucudur. Spiel, Android 2.0 ile geliştirilmeye başlanmış, geliştirici ancak 2.3 Gingerbread sürümüne kadar desteği sürdürebilmiş, sonrasında Android Uygulama geliştirme kitlerinin zor anlaşılır olması, erişilebilirlik konusunda büyük sorunlar barındırması nedeniyle Spiel’in geliştirmesini bırakmıştır. Sonraki dönemlerde bazı gönüllü geliştiriciler ekran okuyucuyu Android 4.0 ve 4.2 için uyarlamış, apk olarak dağıtmışlardır. Fakat daha sonraki sürümler için maalesef bir geliştirme sağlanamamıştır. Günümüzde Spiel ekran okuyucusunun kullanımı mümkün değildir.
Bunların yanında Spiel, yalnızca İngilizce olarak mevcuttu. Zaten o dönemde Espeak dışında Türkçe sesler de bulunmuyordu. Haliyle Türkçe dilinde kullanım da sınırlıydı. Uygulamaların yerelleştirilmesi de o dönemde pek yaygın değildi. Tabii dönemin görme engellilerinin de Android’i tercih etmemesinin de bu durum üzerinde etkili olduğu söylenebilir.
Sonuç olarak Spiel ekran okuyucu Android işletim sisteminin çeşitliliğine katkıda bulunmuş, Android erişilebilirliğinin emekleme dönemi olarak değerlendirilebilecek o ilk dönemlerde bile Android’in bir alternatifler dünyası olduğunu gözler önüne sermiştir. Bu açıdan sistemin gelişimi noktasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Bununla beraber bu konuda çalışma yapacak başka geliştiriciler için de teşvik edici olmuştur. Çeşitli sitelerde Spiel ekran okuyucu apk dosyalarını bulmak mümkündür. Günümüz telefonlarında tam olarak çalışmayacak olsa da denemek isteyenler bu apk dosyalarını araştırabilirler. Hatta Github üzerinde bile 2015 yılında yapılmış değişiklikleri içeren sürümlerin olduğunu görmüştüm. Ekran okuyucunun ayarlarının ve özelliklerinin bir özetine ulaşmak isteyenler,
Spiel Ekran Okuyucu için ideal ayarlar (İngilizce İçerik)
Bağlantısındaki içeriğe göz atabilirler.
💯💯💯✔️👍