JİESHUO EKRAN OKUYUCU BÖLÜM 3 DEVAMI: TTS AYARLARINI BİTİRİYORUZ

3.3. TTS ayarları

TTS ayarları, Jieshuo ekran okuyucu ile kullandığımız ses sentezleyicileri ile ilgili ayar ve seçenekleri içermektedir. Kullanılan bazı özellikler Premium (Ücretli) lisans gerektiriyor olup, hem Premium hem de ücretsiz sürüm kullanımına dair bilgiler verilecektir.

Sentezleyici ayarları şu öğeleri içermektedir:

1. Birincil Sentezleyici motoru, Alt ayarlar içeren ayar başlığı
2. İkincil sentezleyici Motoru, Alt ayarlar içeren ayar başlığı
3. Tek sentezleyici kullan, Seçim kutusu
4. Sistem metin okuma ayarları, alt ayarlar içeren ayar başlığı
5. ESpeak TTS ayarları, Alt ayarlar içeren ayar başlığı
6. Emojileri Oku, Seçim kutusu
7. Özel Sembolleri seslendir, seçim kutusu
8. Özel sembol ayarları, alt ayarlar içeren ayar başlığı
9. Diğer, alt ayarlar içeren ayar başlığı

3.3.1.Birincil TTS

Birincil TTS veya Ana sentezleyici motoru, ekran okuyucunun içerikleri ve temel metinleri seslendirmek için kullandığı birincil sentezleyicidir. Bu ses motoru olmadan, ekran okuyucu işlevlerini yerine getiremez, herhangibir sesli geri bildirim gönderemez. Yani kısacası, ekran okuyucu ile telefonun ekranında dolaşırken kullanacağımız temel sentezleyici, ana sentezleyici motorudur. Birincil TTS ayarı altında, şu seçenekler yer almaktadır:

1. Birincil TTS, Yüklü sentezleyici motorlarını içeren ayar grubu
2. Tek sentezleyici kullan, seçim kutusu
3. Konuşma hızını artır, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
4. Konuşma hızı, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
5. TTS Ses seviyesi, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
6. Ses kalınlığı, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
7. Diğer sesleri azalt, seçim kutusu
8. Erişilebilirlik sesini kullan, seçim kutusu
9. Yakınlık sensörü ile konuşmayı durdur, seçim kutusu
10. Susturmak için ekrana dokun, seçim kutusu
11. Konuşma etkinken ekranı açık tut, seçim kutusu

3.3.1.1.Birincil TTS, Yüklü sentezleyici motorlarını içeren ayar grubu

Bu ayar grubu altında, cihazımızda yüklü olan sentezleyiciler listelenmektedir. Ekran okuyucunun kullanacağı temel sentezleyici bu kısımdan belirlenmektedir. Telefonumuzda dolaşırken, ekran öğelerini dinlerken, bir haber, mesaj veya başka bir metin okurken kullanılan sentezleyici bu kısımdan belirlenmektedir. Bu bölümde “sistem” ses motoru yanında diğer sentezleyici seçenekleri de yer alır, ancak sistem dışındaki sentezleyicileri seçmek Premium lisans gerekmektedir. Bu nedenle kullanmak istediğiniz sesi cihazınızın metin okuma ayarlarından seçmeniz gerekir. Eğer Premium kullanıcı iseniz, buradaki diğer sentezleyiciler arasından seçim yapabilir, sistem sentezleyicisini değiştirmeden bu ayar vasıtasıyla Jieshuo tarafından kullanılan sentezleyiciyi değiştirmiş olursunuz.

Sistemde seçmiş olduğunuz varsayılan sesi kullanmak için, sistem sentezleyicisini işaretleyin. Eğer Premium lisansınız varsa, buradaki diğer sentezleyicilerden birini, telefonunuzda başka ses sentezleyicisi kuruluysa, seçebilir ve kullanabilirsiniz. Farklı bir sentezleyici seçtiğinizde, ekran okuyucu sistem varsayılanı olan ses sentezleyicisini kullanmayı bırakıp sisteminizde varsayılan olarak ayarlı olmasa bile seçmiş olduğunuz sentezleyici ile konuşmaya başlar. Sentezleyici seçimini yaptıktan sonra bir önceki ayara, yani sentezleyici ayarları ekranına dönersiniz. Bir seçim yapmadan geri çıkmak için, “iptal” düğmesini, telefondaki sanal geri tuşunu veya ekran okuyucunun geri hareketini kullanın.

3.3.1.2. Tek sentezleyici kullan, seçim kutusu

Tek ve çift sentezleyici kullanımına kurulum bölümünde değinmiştik. Ekran okuyucu, ekranda gezinme, seslendirilen ekran öğeleri ve genel kullanım için birincil sentezleyiciyi kullanmaktadır. Bu konu için “Birincil TTS” konusunu inceleyebilirsiniz. Birincil sentezleyici dışında, daha sonra ele alacağımız “İkincil TTS” konusu bulunmaktadır ki, tek sentezleyici kullanma konusu bu iki konuyla doğrudan ilişkilidir. İkincil TTS, otomatik okunan bildirimler, ek bilgilendirmelerin seslendirilmesi gibi durumlarda devreye girer. Eğer “tek sentezleyici kullan” seçim kutusu işaretlenirse, ekran okuyucu yalnızca seçtiğiniz sentezleyiciyi kullanır, bildirimler ve ek bilgiler de bu sentezleyici kullanılarak seslendirilir. “Tek sentezleyici kullan” işaretlenmezse, ekran okuyucu “İkincil TTS” bölümünden seçeceğiniz ikinci bir sentezleyiciyi bildirimleri ve ek bilgileri seslendirmek için kullanır. Ancak ikincil TTS seçmek Premium bir özelliktir, Premium lisansı olmayanlar ikincil TTS olarak da sadece sistem sentezleyicisini seçebilirler. Haliyle birincil ve ikincil TTS aynı seçildiğinden çift sentezleyici kullanılmış olsa da aynı sentezleyiciyi kullanmakla sonuçlanmaktadır. Premium lisansa sahip olanlar çift sentezleyici kullanabilmektedirler. Premium kullanıcı olmayanların “tek sentezleyici kullan” seçim kutusunu işaretlemeleri önerilir.

3.3.1.3. Konuşma hızını artır, seçilebilir değerler içeren ayar grubu

Bu ayar, son güncellemelerle birlikte uygulamaya eklenmiştir ve çalışmasında çeşitli tutarsızlıklar bulunmaktadır. Öğe açıklamasında konuşma hızını varsayılan hızın ötesinde artıracağı belirtilmektedir. Ancak ayarın her sentezleyici ile çalışacağının garantisi olmadığı da ifade edilmektedir. Buradaki değerlerden 1 dışında bir değer seçildiğinde ekran okuyucu konuşmasında duraksamalar meydana gelmektedir. Hızın artması yerine ekran okuyucu her kelime arasında duraksayarak konuşmaktadır. O nedenle şimdilik bu ayar ile oynamamanızı tavsiye ederim.

3.3.1.4. Konuşma hızı, seçilebilir değerler içeren ayar grubu

Genel ayarlar konusunu anlatırken söz ettiğimiz “Konuşma hızı” ayarı ile aynı görevi yapmakta olan bu seçenek, adından da anlaşılacağı üzere konuşma hızını değiştirmemize olanak tanımaktadır. Genel dolaşım öğeleri arasındaki “Konuşma hızı” işlevi ile aynı şekilde çalışmaktadır.

3.3.1.5. TTS ses seviyesi, seçilebilir  değerler içeren ayar grubu

Bu işlevin de ses seviyesini mevcut ses düzeyinden daha fazla artırması beklenmektedir. Ancak 1000’e kadar yüksek değerler içeren bu ayar kullanıldığında, ekran okuyucu “Konuşma hızını artır” özelliğinde olduğu gibi duraksayarak konuşmaktadır. Söz konusu işlevi şimdilik kullanmamanızı öneririm.

3.3.1.6. Ses kalınlığı, seçilebilir değerler içeren ayar grubu

Adının da gayet açık bir şekilde gösterdiği üzere, sentezleyici sesini kalınlaştırıp inceltmek için kullanılan bir ayardır. TTS kalınlığını değiştirmek için istediğiniz değere odaklanın ve çift tıklayın.

3.3.1.7. Diğer sesleri azalt, seçim kutusu

“Diğer sesleri azalt” seçim kutusu, İngilizce’de “Audio Ducking” olarak ifade edilen, ekran okuyucu konuşurken arka planda çalan müzik sesi, zil sesleri veya bildirim seslerinin ekran okuyucunun daha iyi duyulabilmesi için azaltılmasını ifade etmek üzere kullanılan bir terimdir. Bu seçim kutusu işaretlendiğinde, arkada çalan tüm sesler azaltılır, ekran okuyucunun sesi daha net duyulur. Ekran okuyucunun konuşması bittiğinde, ark plandaki ses tekrar normal yüksekliğine gelir. Ekran okuyucunun sesi müzik dinlerken veya birşeyler izlerken kısık geliyorsa bu seçim kutusunu işaretleyin.

3.3.1.8.Erişilebilirlik sesini kullan, seçim kutusu

Android işletim sisteminde sistem sesleri birkaç kategoriye ayrılarak kullanıcının kullanımına sunulmuştur. Medya ve müzik ses seviyesi, zil sesi, alarm zil sesi, bildirim zil sesi. Bunların arasına, Android 8 sonrası Erişilebilirlik sesi de eklenmiştir. Erişilebilirlik ses seviyesi sistem ses ayarlarında ayrı bir kategori olarak gösterilmese de, ses tuşlarına basıldığında görüntülenen sistem sesleri panelinde yer almaktadır. Erişilebilirlik sesi ayrıca, ses tuşlarından birine basarken bir parmağımızı ekranda beklettiğimizde de açılıp kısılabilmektedir. Medya ve bildirim sesleri gibi sistemin diğer sesleriyle ekran okuyucu sesinin karışmaması ve birbirleriyle çakışmamaları için, ekran okuyucular erişilebilirlik sesini kullanabilmektedirler. Bu seçim kutusu işaretlendiğinde, ekran okuyucu erişilebilirlik ses kanalını kullanır, haliyle medya sesi veya diğer seslerin kısılıp yükseltilmesi ekran okuyucunun ses seviyesini etkilemez. Yukarıda da sözünü ettiğim gibi, erişilebilirlik ses seviyesini, yani ekran okuyucunun sesini değiştirmek için, tek parmağınızı ekrana koyduktan sonra ses tuşlarını kullanın.

Not: Android12’den itibaren sistem sentezleyicisi dışındaki sentezleyicilerin erişilebilirlik sesini kullandıklarında bazı sorunlar yaşanmaktadır. O nedenle kullandığınız sentezleyicinin sistemde varsayılan tts olmasına dikkat edin.

3.3.1.9.Yakınlık sensörü ile konuşmayı durdur, seçim kutusu

Tüm akıllı telefonlarda, aramalar esnasında istenmeyen dokunuşların engellenmesi için bir yakınlık sensörü (Proximity Sensor) bulunmaktadır. Yakınlık sensörü, telefon kulağa yaklaştırıldığında devreye girerek dokunmatik ekranı devre dışı bırakır. Kulaktan uzaklaştırıldığında devreden çıkarak ekranın tekrar kullanılır olmasına izin verir. Ekran okuyucular, konuşmayı durdurma işlevi için yakınlık sensörünü kullanabilirler. Bu seçim kutusu işaretlendiğinde, yakınlık sensörünün bulunduğu kısma, yani ahizenin bulunduğu yere, elimizi yaklaştırdığımızda konuşma durdurulur. Konuşmayı durdurmak için ekrana dokunmamız gerekmemektedir, yalnızca elimizi ekrana dokunmadan yaklaştırmamız yeterlidir. Eğer telefonunuz stereo ses çıkışını destekliyorsa ve dinlemek için telefonu kulağınıza yaklaştırıyorsanız, “Yakınlık sensörünü kullan” işaretliyse telefon kulağa yaklaştığında ekran okuyucu susabilir. O nedenle bu işlev sizin için kullanışlı değilse işaretlemeyebilirsiniz.

3.3.1.10.Susturmak için ekrana dokun, seçim kutusu

Bu seçim kutusu, “yakınlık sensörünü kullan” işlevi ile aynı görevi görmekte olup, tek fark olarak ekranın herhangibir noktasına dokunmayı gerektirmektedir. İşaretlediğinizde, konuşmayı durdurmak için ekranın herhangibir yerine birkez dokunun. Konuşmayı susturmak için yakınlık sensörü veya ekrana dokunma işlevlerinden size uygun geleni işaretleyerek kullanabilirsiniz.

3.3.1.11.Konuşma etkinken ekranı açık tut, seçim kutusu

Bu işlev, bazı cihazlarda istendiği şekilde çalışmayabilir. Ancak her durumda işaretli olmasında yarar vardır. Eğer ekran okuyucu ile uzun bir yazı okurken ekranınız birden kilitleniyorsa, bu seçim kutusu işaretli olmayabilir. “Konuşma etkinken ekranı açık tut” seçim kutusunu işaretleyin ve tekrar uzun birşeyler okumayı deneyin. Hala sorun çözülmediyse, “TTS ayarları\diğer” içerisinden “Gelişmiş kilitlenme önleyiciyi kullan” seçim kutusunu da işaretlemeyi deneyin. Sorun yine çözülmeyecek olursa, telefonunuzun otomatik kilitlenme ayarlarını değiştirmeyi deneyin.

3.3.2. İkincil TTS Ayarları

İkincil TTS veya İkinci sentezleyici motoru, ekran okuyucunun bildirimler, baloncuklar ve diğer bazı ek bilgileri okumak için kullandığı sentezleyicidir. Ancak Premium lisans kullanmayanlar sistem sentezleyicisi dışında bir sentezleyici seçemediklerinden, ikinci sentezleyiciyi istedikleri rahatlıkta kullanamazlar. İkinci sentezleyici, Premium lisans sahipleri için daha kullanışlıdır. Çünkü ikinci sentezleyici seçme kısmında farklı bir sentezleyici seçebilmek için Premium lisans gerekmektedir.

İkincil TTS ayar grubunda bulunan seçenekler, “Birincil TTS” seçenekleriyle aynıdır. Bu ayarların tek farkı, etkinleştirildiklerinde veya devre dışı bırakıldıklarında, yalnızca İkincil TTS’e etki etmektedirler. İkincil TTS ayarlarını ayrıntılı olarak incelemek yerine, yalnızca isimlerini vererek birkaç cümle ile “Birincil TTS” seçeneklerine yönlendirmekle yetineceğiz. İkincil TTS ayarları içerisinde, yalnızca “Tek Sentezleyici kullan” ve “Konuşmak için ekranı açık tut” seçim kutuları yer almamaktadır. Bunların dışındaki ayarlar Birincil TTS ayarları ile aynıdır.

İkincil TTS ayar grubu, aşağıdaki seçenekleri içermektedir:

1. İkincil  TTS, Yüklü sentezleyici motorlarını içeren ayar grubu
2. Konuşma hızını artır, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
3. Konuşma hızı, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
4. TTS Ses seviyesi, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
5. Ses kalınlığı, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu
6. Diğer sesleri azalt, seçim kutusu
7. Erişilebilirlik sesini kullan, seçim kutusu
8. Yakınlık sensörü ile konuşmayı durdur, seçim kutusu
9. Susturmak için ekrana dokun, seçim kutusu

3.3.2.1.İkincil  TTS, Yüklü sentezleyici motorlarını içeren ayar grubu

Bu kısımdan, İkincil TTS olarak seçebileceğimiz TTS motorları listesine ulaşabiliriz. Tıkladığımızda, cihazımızda yüklü olan sentezleyicilerin bir listesi görüntülenir. Premium lisans sahibiyseniz, dilediğiniz sentezleyicinin üzerinde çift tıklayın. Ücretsiz sürüm kullanıyorsanız, sistem sentezleyicisini seçin.

3.3.2.2.Konuşma hızını artır, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu

Bu ayar “İkincil TTS” ayarlarında yer alan aynı addaki işlevle aynı göreve görmekte olup yalnızca İkincil TTS için geçerlidir. Ancak çalışmasında bazı sorunlar bulunmaktadır. Daha fazla bilgi için lütfen “Birincil TTS” ayarlarındaki ilgili konuya müracaat edin.

3.3.2.3.Konuşma hızı, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu

Aynı “Birincil TTS” içerisinde bulunan aynı adı taşıyan ayar gibi, bu da İkincil TTS hızını belirlemek için kullanılmaktadır. İkincil TTS hızını belirlemek için bu ayara çift tıklayın ve dilediğiniz hız değerini çift tıklayarak İkincil TTS hızını belirleyin.

3.3.2.4.TTS Ses seviyesi, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu

İkincil TTS seviyesini artırma işlevini yerine getirmek için eklenmiş bu ayar, ekran okuyucunun sorunlu çalışan işlevlerinden biridir. Bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgiyi: “Birincil TTS” ayarlarındaki ilgili bölümden alabilirsiniz.

3.3.2.5.Ses kalınlığı, seçilebilir değerler listesi içeren ayar grubu

Adının da açık bir şekilde belirttiği üzere, bu ayar İkincil TTS motorunun ses kalınlığını ayarlamak için kullanılmaktadır. Ses kalınlığı için bir değer belirleyin ve çift tıklayın.

3.3.2.6.Diğer sesleri azalt, seçim kutusu

Diğer sesleri azalt konusunu, “Birincil TTS” ayarları içerisindeki aynı taşıyan işlevi açıklarken anlatmıştık. Buradaki ayar işaretlendiğinde, İkincil TTS ile alınan bildirimler esnasında çalmakta olan arka plan sesleri azaltılarak ekran okuyucunun daha iyi duyulması sağlanır. Kullanmayı tercih ediyorsanız çift tıklayarak işaretleyin. Diğer sesleri azalt ayarna ilişkin ayrıntılı bilgi için, “Birincil TTS” ayarlarındaki ilgili konuya göz atın.

3.3.2.7.Erişilebilirlik sesini kullan, seçim kutusu

Birincil TTS ayarlarını anlatırken, yine “Erişilebilirlik sesi” kullanılması ile ilgili bilgilere değinmiştik. İkincil TTS ile seslendirilen bildirim ve bilgilerin, erişilebilirlik ses kanalından gerçekleştirilmesini istiyorsanız, bu seçim kutusunu işaretleyin. Bu ayarın yalnızca İkincil TTS için geçerli olduğunu, Birincil TTS için Birincil TTS ayarlarındaki erişilebilirlik sesini kullan seçim kutusunu işaretlemeniz gerektiğini unutmayın. Erişilebilirlik sesi ile ilgili bilgi için, lütfen “Birincil TTS” ayarlarındaki ilgili konuyu gözden geçirin.

3.3.2.8.Yakınlık sensörü ile konuşmayı durdur, seçim kutusu

Yakınlık sensörüne elimizi yaklaştırarak ekran okuyucunun konuşmasını susturabileceğimizi “Birincil TTS” konusundaki söz konusu bölümü işlerken anlatmıştık. Bu ayar grubundaki tüm seçenekler İkincil TTS için geçerli olduğundan, bu seçenek de yakınlık sensörünü kullanarak İkincil TTS motoru ile gelen bildirimleri ve ek bilgileri susturabileceğimiz anlamına gelmektedir. Yakınlık sensörü konusunda daha fazla bilgi isterseniz, “Birincil TTS” konusu altındaki ilgili bölüme müracaat edin.

3.3.2.9.Susturmak için ekrana dokun, seçim kutusu

Bu seçenek de, yakınlık sensörü ile ekran okuyucuyu susturmaya alternatif olarak belirlenmiş bir ayardır. Yalnızca İkincil TTS için geçerli olup, İkincil TTS ile gelen bildirimleri veya ek bilgileri ekrana dokunarak susturmak için kullanılmaktadır. Bu konuya ilişkin ayrıntıları Birincil TTS konusundaki ilgili bölüme havale ediyoruz.

3.3.3. Sistem Metin okuma ayarları, alt ayarlar içeren ayar grubu

Bu ayar, tıklandığında doğrudan sistem metin okuma ayarlarını açmaya yarayan bir seçenektir. Varsayılan sistem sentezleyicisini, sistem sentezleyicinin kullanacağı dili, konuşma hızı ve perde gibi ek seçeneklerin yanında, kullanılan sistem sentezleyicisi ayarları ve mevcutsa ek dil paketleri indirebileceğimiz sistem metin okuma ayarlarına buradan ulaşarak dilediğiniz değişiklikleri yapabilirsiniz. Bu kısımdaki ayarlar markadan markaya, modelden modele veya Android sürümüne göre farklılıklar gösterebileceğinden, burası ile ilgili ayrıntılı bir açıklamaya girişmek istemiyoruz. Cihazınızdaki metin okuma seçeneklerini cihazınızın ayarlarından inceleyebilirsiniz.

3.3.4.ESpeak TTS Ayarları, Alt ayarlar içeren ayar grubu

Jieshuo ekran okuyucuya birkaç sürüm önce eklenen bu ayar grubu, Windows işletim sisteminde NVDA ekran okuyucu kullanan kullanıcıların aşina oldukları ESpeak sentezleyicisinin Android için kullanılan ve ekran okuyucuya entegre edilmiş olan sürümüne ait ayarların yapılmasına olanak sağlamaktadır.

ESpeak TTS, kimilerine aşırı robotumsu gelse de, neredeyse bilinen tüm dünya dillerini desteklemesi özelliği ile birçok sentezleyiciden ayrılmaktadır. Ses tonu gerçekten makine sesini andırsa da, Türkçe varyantlarının oldukça anlaşılır konuştuklarını ifade etmek gerekir. ESpeak, çok dil desteğinin yanında, hafif ve hızlı bir sentezleyici motorudur. Telefonda yavaşlamaya veya donmalara neden olmaması önemli artılarındandır. Ses tonları hemen hemen birbirini andırıyor olsa da, birçok ses tonu ve varyantını sunması da ESpeak’in öne çıkan özelliklerindendir. Elbette ücretsiz ve açık kaynak bir ses olması, onun birçok geliştirici tarafından tercih edilmesinin sebeplerindendir.

Jieshuo ekran okuyucu, ilk sürümlerinde Çince sentezleyicilerle birlikte gelmekteydi ve bu durum uluslararası kullanıcılar için bazı sorunlar teşkil etmekteydi. Özellikle ilk etkinleştirildiğinde Çince TTS ile konuşmaya başlaması, birçok kullanıcının ekran okuyucuyu kurmak veya kullanmak istememesine yol açmaktaydı. Bu durum, geliştiricinin uluslararası kullanıcılar için Çince sentezleyicilerden arındırılmış, daha sade bir sürüm yayınlaması ile çözüme kavuşturulmuştu. Ancak 25 Ocak 2021 tarihinden itibaren ekran okuyucunun yalnızca 64 bit cihazlar için güncelleneceği açıklamasının ardından, uluslararası sürüm ve Çince sürüm birleştirilerek tek sürüm halinde yayınlanmaya başlandı. Uluslararası kullanıcıların Çince sentezleyicilerle sorun yaşamamaları adına, geliştirici herkesçe bilinen ve hemen hemen tüm dilleri destekleyen, açık kaynak bir sentezleyici motoru olan ESpeak’i Jieshuo ekran okuyucuya entegre etmeye karar verdi. Haliyle ESpeak ayarları, bu entegrasyon üzerine TTS ayarları içerisindeki yerini almış oldu.

ESpeak TTS’in ekran okuyucuya eklenmesine ilişkin bu ayrıntılı açıklamanın ardından, fazla ayrıntıya girmeden ESpeak ayarlarından bahsedelim.

ESpeak TTS ayarları şu öğeleri içermektedir:

1. ESpeak sözlüğü içe aktar
2. Ses türü
3. Noktalamaları oku
4.  Konuşma hızı
5. Varsayılan ses kalınlığı
6. Ses perdesi aralığı
7. Ses seviyesi
8. Konuş düğmesi
9. Varsayılan ses, Durum başlığı altında
10. Yüklenen ses sayısı
11. ESpeak sürümü
12. Düzenle düğmesi

3.3.4.1.ESpeak sözlüğü içe aktar

ESpeak TTS için telaffuz sözlüğü içe aktarmaya yarar. ESpeak için önceden hazırlanmış bir telaffuz sözlüğünüz varsa, buradan içe aktararak ESpeak’in yanlış telaffuzlarını düzeltebilirsiniz.

3.3.4.2.Ses türü

Erkek, kadın, yaşlı ve boğuk gibi farklı ses türleri seçerek bunların alt türlerini belirleyebileceğiniz bir seçenektir.

3.3.4.3.Noktalamaları oku

ESpeak için noktalamaların okunup okunmayacağını, ya da hangi noktalamaların okunup hangilerinin okunmayacağının ayarlanabileceği bir seçenektir.

3.3.4.4. Konuşma hızı

ESpeak sentezleyicinin konuşma hızının ekran okuyucu ve sistem ayarlarından bağımsız olarak ayarlanabileceği bir seçenektir.

3.3.4.5.Varsayılan ses kalınlığı

Bu ayar, ESpeak sentezleyicisinin ses tonunu ayarlamanıza imkan verir.

3.3.4.6.Ses perdesi aralığı

Ses perdesi aralığı, bana kalırsa yanlış adlandırılmış bir seçenektir. Bu seçenek, ESpeak sentezleyicisinin vurgulama düzeyini belirlemek için kullanılmaktadır. Düzey sıfır olduğunda ESpeak tamamen bir robot gibi, sıfır vurgu ile konuşurken, düzey yüze ayarlandığında kısmen de olsa vurgulama yapmaktadır. Vurgulama yapmak ile, Virgül, nokta ve soru işareti gibi noktalama işaretlerine göre ses tonunun ayarlanmasını kastediyoruz. Bu kısımdan vurgulama düzeyini ayarlayabilirsiniz. Ancak sesin robotsuluğu yanında tamamen filmlerdeki uzaylı robotlar gibi bir vurgusuz/tonsuz makine tonu istemiyorsanız, bu düzey ile hiç oynamayın. Eğer değiştirecek olursanız, ESpeak ayarlarındaki tüm seçenekler tıklandığında bir varsayılan düğmesi bulunmaktadır, bu düğmeye tıklayarak söz konusu düzey veya ayarı varsayılan değerlere döndürebilirsiniz.

Not: Her seçeneğin varsayılan düğmesi ilgili seçenek için geçerlidir. Örneğin konuşma hızı bölümünde yer alan varsayılan düğmesi ile yalnızca konuşma hızı varsayılan ayarlara döndürülebilir, diğer ayarlara etki etmez.

3.3.4.7.Ses seviyesi

Ses seviyesi, ESpeak TTS ses seviyesini belirlemek için kullanılır.

3.3.4.8.Konuş düğmesi

Konuş düğmesi, ESpeak TTS sesini test edebileceğiniz, yani bir ses örneği dinleyebileceğiniz bir düğmedir.

3.3.4.9. Diğer ESpeak bilgileri

Bu ayarlar sonrasında ESpeak ayarlarında “durum” bölümü bulunmaktadır ki, buradaki seçenekler ayar olmayıp, bazı bilgileri içermektedir.

1. Varsayılan ses,
2. Yüklenen ses sayısı
3. ESpeak sürümü
4. Düzenle düğmesi

Gibi seçeneklerin yanlarında ilgili bölüme ait veriler yer almaktadır. Örneğin:

1. Varsayılan ses: Türkçe
2. Yüklenen ses sayısi: 128
3. ESpeak sürümü: 1.51 dev.

3.3.5. Emojileri oku, seçim kutusu

TTS ayarları ana ekranında yer alan bu seçim kutusu, emojilerin ekran okuyucu tarafından seslendirilip seslendirilmeyeceğini belirlemek için kullanılan bir seçenektir. Bu seçeneğin işaretli olması önerilir.

3.3.6. Özel sembolleri seslendir, seçim kutusu

Bu seçim kutusu, ekran okuyucu veya kullandığınız sentezleyici tarafından seslendirilmeyen sembollerin okunmasını sağlayan bir ayardır. Bu seçim kutusunu işaretledikten sonra özel sembolü bir sonra bahsedeceğimiz bölüm ile eklerseniz, ekran okuyucu o sembolü seslendirecektir.

3.3.7. Özel sembol ayarları, alt öğeler içeren ayar grubu

Bu kısımda, yukarıda söz ettiğimiz gibi ekran okuyucu veya tts tarafından okunmayan sembolleri ekleyerek seslendirilmesini sağlayabilmekteyiz. Örneğin, özellikle Azerbaycanlı arkadaşlarımızın kullanmakta oldukları Ə karakterinin ekran okuyucu tarafından okunması için, özel sembol ayarlarını tıkladıktan sonra “ekle” düğmesini tıklayıp ilk alana sembolü, ikinci alana da okunmasını istediğimiz telaffuzu yazarsak, söz konusu sembol bundan sonra yazmış olduğumuz telaffuz ile okunacaktır.

Not: Bu konuda bir deneme yapmış olmadığımdan, bu semhbollerin tek başlarına ya da kelimelerin içinde okunup okunmamalarına ilişkin bilgi sahibi değilim.

3.3.8.Diğer, alt ayarlar içeren ayar grubu

TTS ayarlarında son ele alacağımız bölüm, bazı ek ayarları içeren “Diğer” bölümüdür.

“Diğer” bölümü şu seçenekleri içermektedir:

1. Bildirimleri sıraya ekle, seçim kutusu
2. Sözcük tarama modunda konuşmayı yavaşlat, seçim kutusu
3. Zil sesi seviyesini kullan, seçim kutusu
4. Mikrofon kullanılırken konuşmayı durdur, seçim kutusu
5. Erişilebilirlik ses sorunlarını gider, seçim kutusu
6. Gelişmiş kilitlenme önleyiciyi kullan, seçim kutusu
7. Rakamları tek hane olarak oku, seçim kutusu
8. Noktalamaları oku, seçim kutusu
9. Yazarken büyük harfleri seslendir, seçim kutusu

3.3.8.1.Bildirimleri sıraya ekle, seçim kutusu

Bu seçim kutusu, bildirimlerin konuşma sırasında okunmamasını, konuşma sona erdikten sonra sırayla seslendirilmesini sağlamak için işaretlenebilir. Ancak, maalesef pek verimli çalışmadığı gözlemlenmiştir.

3.3.8.2.Sözcük tarama modunda konuşmayı yavaşlat, seçim kutusu, (Premium özellik)

Jieshuo ekran okuyucu, “Öğe türlerine göre dolaşım” adı verilen aşağı-yukarı parmak hareketleriyle sözcükler, karakterler, satırlar gibi öğeleri belirleyip sağa-sola kaydırarak da ilgili öğeleri dolaşmaya izin veren özelliğe henüz kavuşmadan önce, basit bir sözcük ve karakter tarama arayüzüne sahipti. Bu arayüze, önce sola sonra aşağı kaydırılarak geçilebiliyordu. Bu özellik hala kullanılabilmektedir. Bu ayar, “sözcük tarama” moduna geçildiğinde konuşmanın otomatik olarak yavaşlatılmasını sağlamaktadır. Özellik bir Premium özellik olup, ücretsiz lisans kullanıcıları tarafından kullanılamamaktadır. Ancak yeni arayüzle buna ihtiyaç kalmamıştır.

3.3.8.3.Zil sesi seviyesini kullan, seçim kutusu

Bu seçim kutusu, çağrı geldiğinde arayan bilgisi seslendirilirken zil sesi ses seviyesinin kullanılmasını sağlar. Google telefon uygulamasının bulunduğu bazı telefonlarda, bu özellik tam bir verimlilikle çalışmamaktadır.

3.3.8.4.Mikrofon kullanılırken konuşmayı durdur, seçim kutusu

Özellikle sesli yazdırma veya Google Asistan gibi sesli asistanlara sesli komut vermek istediğimizde ekran okuyucunun konuşmaması için bu seçeneği işaretleyin.

3.3.8.5.Erişilebilirlik ses sorunlarını gider, seçim kutusu

Ekran okuyucu ile Birincil TTS ve İkincil TTS ayarlarında anlatmış olduğumuz erişilebilirlik ses kanalını kullanırken bazı sorunlarla karşılaşıyorsanız, bu seçim kutusunu kullanın. Özellikle ses açarken veya kısarken yaşanan sorunların giderilmesi için bu seçim kutusu kullanılabilir.

3.3.8.6.Gelişmiş kilitlenme önleyiciyi kullan, seçim kutusu

Birincil TTS ayarlarında “Konuşma etkinken ekranı açık tut” seçim kutusundan söz etmiştik. Eğer ekran okuyucu ile birşeyler dinlerken ekran sık sık kilitleniyorsa, bu seçim kutusunun kullanılabileceğini belirtmiştik.

Bu seçim kutusu seçili olduğu halde ekranınız hala kendi kendine kilitleniyorsa, “Gelişmiş kilitlenme önleyiciyi kullan” seçim kutusunu da işaretleyin. Yine de ekran kilitlenmesi sorunu yaşıyorsanız, telefonunuzun otomatik uyku ayarlarından otomatik ekran kilidi süresini uzatın.

3.3.8.7.Rakamları tek hane olarak oku, seçim kutusu

Bu seçim kutusunu işaretlediğinizde, rakamlar ekran okuyucu tarafından tek hane olarak okunur. Örneğin, 1981 yazdığınızda, 1, 9, 8, 1 şeklinde seslendirilir. Rakamların tam rakam olarak seslendirilmesi için bu seçim kutusunu işaretlemeyin.

3.3.8.8.Noktalamaları oku, seçim kutusu

Adından da anlaşılmakta olduğu gibi, işaretlendiğinde ekran okuyucunun noktalama işaretlerini seslendirmesini sağlar. Ancak bu tür özellikler sentezleyiciler tarafından da kontrol edildiğinden, bu özellik sentezleyicilere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

3.3.8.9.Yazarken büyük harfleri seslendir, seçim kutusu

Klavye ile metin girerken, büyük harflerin ekran okuyucu tarafından seslendirilmesini, yani bir harfin büyük harf olup olmadığının belirtilmesini istiyorsanız, bu seçim kutusunu işaretleyin.